Το λήμμα Άγραφα

Άξιες ιδιαίτερης προσοχής οι απόψεις του Ευγένιου Γιαννούλη για το όνομα της περιοχής σε «Άγραφα». Καταθέτει τη μαρτυρία πως το όνομα Άγραφα η περιοχή το οφείλει στους πρώτους χωρογράφους (Ησίοδο και Στράβωνα) οι οποίοι δεν την περιέγραψαν στα βιβλία τους ως γη χαμηλής αποδοτικότητας και ανάξιας αναγραφής. «(ο γαρ Στράβων διά το επίπαν ανωφελές της χώρας ουκ ηξίωσεν, όθεν και την κλήσιν έλαχε των Αγράφων, χείμα μεν κακή, θέρει δε αργαλέη και ουδέποτε εσθλή, ως και η παρά τω Ησιόδω, πάντη υπέμφορος και ουδέν αυτή προσόν αγαθόν των όσων χαίρει ο των ανθρώπων βίος)».

Χείμα: ο χειμερινός καιρός, θέρει: ο καλοκαιρινός καιρός, αργαλέος: ο οδυνηρός, ο επίπονος, ο ενοχλητικός, εσθλός: ο κατάλληλος, ο αρμόδιος, ο επιτήδειος, υπέμφορος: η λέξη αυτή δε συναντάται στα λεξικά. Σημαίνει μάλλον χαμηλής αποδοτικότητας γη (το αντίθετο του ... εύφορος). Η κρίση του Ευγένιου «χείμα μεν κακή, θέρει δε αργαλέη και ουδέποτε εσθλή» είναι η αυτή που γράφει ο Ησίοδος για να περιγράψει το δυσχείμερον και κακοθέρειον του τόπου καταγωγής του, δηλαδή της Άσκρας της Βοιωτίας, κειμένη στους ανατολικούς πρόποδες του Ελικώνα.

Και σε άλλη επιστολή: « ... Άγραφα γουν λέγεται ο τόπος τούτος ως ανάξιος κριθείς αναγραφής παρά των παλαιών και ανωφελής και παντός καλού έρημος. Χειρότερος είναι από την γην εκείνην του Μαδιάμ οπού ακούει, αν ήτουν ποτέ τοιούτος, ήτουν εκ φύσεως, αλλά αφ΄ ου τον επάτησε το πόδι του ανθρώπου της αμαρτίας τον έκαμε ανάστατον και τον ήφερε, φευ, άνου κάτου, ομοίως και όλα πανταχού τα μέρη της Ελλάδος, το περισσότερον τα Άγραφα, ότι τα άλλα μέρη της γης έχουσι κάποιαν παρηγορίαν, αλλά τα Άγραφα εισίν παντάπασιν απαρηγόρητα».

Γης Μαδιάμ: η φράση αυτή συναντάται στην Παλαιά Διαθήκη. Ήταν η γη των Μαδιανιτών που εκτείνονταν μεταξύ Αιγύπτου και Μωάβ.

(Από την εισήγηση του Γεωργίου Κλήμου στο ιστορικό συνέδριο Λεοντίτου)